در بسیاری از جوامع، قوانین حاکم بر ازدواج و طلاق بر اساس اصول حقوق مدنی و خانواده تعیین می‌شوند. این قوانین ممکن است در هر کشور متفاوت باشند و به تاریخچه، فرهنگ، و مسائل فردی هر جامعه وابسته باشند.

در بسیاری از حقوق مدنی، ازدواج به عنوان یک تعهد قانونی در نظر گرفته می‌شود و هریک از همسران موظف به اجرای تعهدات مشخصی هستند. به عنوان مثال، مرد ممکن است بر اساس قانون برای پرداخت مهریه به همسر خود ملزم شود. همچنین، زن ممکن است حق به دست آوردن نفقه از شوهر خود را داشته باشد.

از طرف دیگر، برخی از قوانین ممکن است امکاناتی برای طرفین فراهم کنند تا در صورتی که یکی از طرفین تعهدات خود را نقض کند، حقوق خود را اجرا کنند. به عنوان مثال، شما اشاره کردید که زن می‌تواند از حق حبس (در اینجا به معنای تمکین نکردن از شوهر) استفاده کند تا مهریه‌اش را بگیرد. این مسئله ممکن است با توجه به شرایط مختلف و قوانین مختلف در هر کشور متفاوت باشد.

حق حبس زن

بر اساس ماده 1085 قانون مدنی در خصوص ازدواج در ایران، ایفای وظایف زن در مقابل شوهر، به ویژه پرداخت مهر، یکی از تعهدات حقوقی است. در این ماده ذکر شده است که تا زمانی که مهر به زن تسلیم نشده باشد، زن می‌تواند از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند. این حق برای زن به نوعی حق حبس نامیده می‌شود، زیرا زن از انجام وظایف خود امتناع می‌کند تا زمانی که مهر به او تسلیم نشده باشد.

استفاده از حق حبس توسط زن به این معنا است که او تا زمان پرداخت کامل مهریه توسط شوهر، از انجام برخی وظایف خود امتناع می‌کند. این امتناع می‌تواند شامل وظایف خاصی مانند تمکین خانه داری، آشپزی، یا دیگر وظایف خانگی باشد. تا زمانی که شوهر مهریه را به زن پرداخت نکند، زن حق امتناع از این وظایف را دارد.

البته، مهم است به نکته‌ای که ذکر شده اشاره کنیم، یعنی اینکه حتی اگر زن از ایفای وظایف خود امتناع کند و از حق حبس استفاده کند، حق دریافت نفقه را نیز دارد. این نکته نشان از اهمیت حمایت از حقوق زنان در این موارد دارد و نشان‌دهنده این است که حقوق اقتصادی زن در ازدواج محافظت می‌شود.

شرایط استفاده از حق حبس

شرایط استفاده از حق حبس در قانون مدنی ایران به شرح زیر است:

1. تمکین:
   • اگر زن قبل از اخذ مهر به اختیار خود به ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد قیام نمود، دیگر نمی‌تواند از حق حبس استفاده کند.
   • تمکین به دو صورت عام و خاص امکان پذیر است و می‌تواند یکباره باشد.
2. شرط حال بودن مهر:
   • شرط استفاده از حق حبس این است که مهر به زن تسلیم نشده باشد، مشروط به اینکه مهر حال باشد، یعنی در دسترس زن باشد.

بنابراین، اگر زن به اختیار خود از شوهرش تمکین کند یا اگر مهر به او تسلیم نشده باشد، دیگر حق استفاده از حق حبس به او تعلق نمی‌گیرد. این بخش از قانون مدنی به زن این امکان را می‌دهد که تا زمانی که مهر به او تسلیم نشده باشد و ایفای وظایف مقابل شوهر را به اختیار خود انجام دهد، از این حقوق بهره‌مند شود.

مهریه حال

1. مهریه حال (مهریه عند المطالبه):
   • مهریه حال به مهریه ای اشاره دارد که برای پرداخت آن مهلتی تعیین نشده باشد و زن این حق را داشته باشد که هر زمان که اراده کند، آن را مطالبه نماید.
   • این نوع مهریه به زن اجازه می‌دهد که پس از ازدواج و بدون تعیین یک زمان خاص، مهریه خود را از شوهر خود درخواست کند.
2. مهریه موجّل:
   • مهریه موجل به مهریه ای اشاره دارد که در هنگام عقد ازدواج به نوعی تعیین شده باشد که برای پرداخت آن مهلتی تعیین شده است.
   • اگر در هنگام ازدواج مهریه به نحوی مشخص شده باشد که باید در یک زمان خاص پرداخت شود، به آن “مهریه موجّل” گفته می‌شود.
3. استطاعت مالی مرد:
   • بر اساس رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور، اگر پرداخت مهریه منوط به استطاعت یا توانایی مالی مرد باشد، زن از حق حبس محروم می‌شود.
   • این به این معناست که اگر مرد قادر به پرداخت مهریه است اما این پرداخت انجام نشود، زن می‌تواند از حق حبس استفاده کند.

در کل، زن تنها می‌تواند با استناد به حق حبس از عدم تمکین سرباز زند که مهریه او “مهریه حال” باشد، و یا اگر مهریه به استطاعت مالی مرد باشد ولی پرداخت نشده باشد. این اصطلاحات حقوقی نشان از تلاش قانون برای حفظ حقوق زنان در ازدواج و پیشگیری از سوءاستفاده مالی ممکن است.